مدیریت لجستیک؛ حکمران توابع مربوط به مدیریت زنجیره تامین است که به سازمان‌ها در برنامه ریزی، مدیریت و اجرای فرآیندها و برای جابجایی و ذخیره کالاها؛ کمک می‌کند.

فعالیت‌های مدیریت لجستیک؛ معمولاً شامل مدیریت حمل و نقل ورودی و خروجی، مدیریت ناوگان، انبارداری، جابجایی مواد، انجام سفارش، طراحی شبکه لجستیک، کنترل موجودی، برنامه ریزی عرضه و تقاضا و مدیریت ارائه دهندگان خدمات لجستیکی شخص ثالث است.

انواع سیستم مدیریت لجستیک

انواع مختلفی از سیستم مدیریت لجستیک وجود دارد. شناخته شده ترین نوع سیستم؛ مدیریت لجستیک فروش است که محصولات را از تولید کننده به مصرف کننده منتقل می‌کند. علاوه بر این مورد، تعدادی دیگر از انواع سیستم مدیریت لجستیک وجود دارد؛ مانند سیستم مدیریت لجستیک تولید که تدارکاتی که در جریان تولید مواد اولیه و قطعات است را پیگیری می کند. سیستم مدیریت لجستیک بازیابی که جریان برگشتی از مصرف کنندگان و زباله‌ها را شامل می‌شود و سیستم مدیریت لجستیک بازیافت که جریان مواد قابل بازیافت را در بر میگیرد.

توابع مدیریت لجستیک

به درجات مختلف، عملکردهای مدیریت لجستیک شامل خدمات به مشتری، تامین منابع و تدارکات، برنامه ریزی فرآیند تولید، بسته بندی و مونتاژ می‌شود. مدیریت لجستیک بخشی از تمامی سطوح برنامه ریزی و اجرا اعم از استراتژیک، عملیاتی و تاکتیکی است.

علاوه بر این موارد، تمام فعالیت‌های لجستیک را هماهنگ می‌کند و فعالیت‌های لجستیک را با سایر عملکردها از جمله بازاریابی، فروش، تولید، مالی و فناوری اطلاعات ادغام می‌کند.

اهمیت مدیریت لجستیک

مدیریت لجستیک موثر به دلایل متعدد مثبت و منفی، برای شرکت‌ها مهم است.

 مدیریت لجستیک خوب تضمین می‌کند که محصولات به مقرون به صرفه ترین، ایمن ترین، کارآمدترین و به موقع ارسال می‌شوند. این امر باعث صرفه جویی میزان هزینه برای شرکت و رضایت بیشتر مشتریان می‌شود.

 در مقابل، مدیریت ضعیف لجستیک می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی یا تأخیر در حمل‌ونقل شود که می‌تواند منجر به نارضایتی مشتریان، بازگرداندن و از بین رفتن محصولات شود. پیامدهای این مشکلات شامل هزینه‌های بالاتر و مشکلات ارتباط با مشتریان است. به منظور اجتناب از این نتایج، مدیریت لجستیک موثر شامل برنامه ریزی دقیق، انتخاب سیستم نرم افزاری مناسب، بررسی و انتخاب فروشندگان برون سپاری شده و منابع کافی برای رسیدگی به انواع فرآیندها است.

این مطلب را هم بخوانید: شاخص‌های عملکردی لجستیک را با استفاده از یک نرم افزار؛ اندازه گیری، پیگیری و ردیابی کنید

زمینه‌های مدیریت لجستیک

لجستیک را می‌توان بر اساس رشته به پنج نوع تقسیم کرد: لجستیک تدارکات، لجستیک تولید، لجستیک فروش، لجستیک بازیابی و لجستیک بازیافت. هر یک از این موارد به تفصیل توضیح داده شده است، اما ابتدا باید با زمینه‌ها و انواع مدیریت لجستیک آشنا شویم.

در این بخش انواع سیستم مدیریت لجستیک به طور کاملی توضیح داده می شود.

سیستم مدیریت لجستیک انواع تدارکات:

این فرآیند، تهیه مواد اولیه؛ تولید قطعات و مدیریت مواد، توزیع در کارخانه ها، بسته بندی و مدیریت محصول را شامل می‌شود.

فرآیند  تدارکات به جریان به وجود آمدن یک کالا گفته می‌شود که مواد اولیه و قطعات لازم برای ساخت از تامین کنندگان تهیه می‌شود. این بخش قبلاً توجه چندانی را به خود جلب نمی‌کرد، اما اکنون که تولید کم حجم انواع مدل‌ها؛ توجه اصلی صنعت تولید است و بسیاری از کارخانه‌ها با تهیه مواد مورد نیاز به مقدار لازم برای زمان‌های لازم، سعی در تولید فعالانه دارند. زیرا  این عمل مستقیماً با کاهش هزینه‌های موجودی، مرتبط است.

سیستم مدیریت لجستیک تولید:

این سیستم مدیریت مواد و توزیع در کارخانه‌ها و مدیریت محصول و فرآیند حمل و نقل را شامل می‌شود.

لجستیک تولید؛ جریان کالایی است که شامل مدیریت قطعات و مواد تهیه شده، توزیع در داخل کارخانه، مدیریت محصول، بسته بندی و ارسال به انبار می‌شود. می‌توان فرآیند  مدیریت حمل و نقل را با سیستم مدیریت لجستیک تدارکات و فروش، بهینه کرد و وضعیت وسایل نقلیه را موقع تحویل بار؛ مدیریت کرد.

سیستم مدیریت لجستیک فروش:

این سیستم تحویل از انبار به عمده فروشان، خرده فروشان  و مصرف کنندگان را شامل می‌شود.

در گذشته این امر عمدتاً از مراکز تحویل و انبارهای لجستیک به نقاط توزیع مانند عمده‌فروشان و خرده‌فروشان ارسال می‌شد. اما در حال حاضر تحویل مستقیم نیز به دلیل خرید آنلاین و تجارت الکترونیک حجم زیادی از این فرآیند را تشکیل می‌دهد. چه تحویل از طریق مراکز تحویل و انبارهای لجستیکی و چه تحویل مستقیم از محل تولید باشد، راندمان بالاتر در حمل و نقل؛ تحویل و کاهش موجودی کالا برای تحویل کالاهای مورد نیاز به تعداد لازم در زمان لازم؛ به افراد ضروری است  و توجه به این فرآیند، به بهبود رضایت مشتریان کمک می‌کند.

این مطلب را هم بخوانید: وظایف سیستم لجستیک

مدیریت لجستیک بازیابی و بازیافت:

این سیستم بازیابی و بازیافت محصولات، ظروف و بسته بندی آن‌ها را شامل می‌شود.

لجستیک بازیابی یا لجستیک معکوس جریانی است که محصولات، ظروف و بسته بندی‌هایی را که نقش خود را انجام داده اند، برای بازیابی مجدد وارد عمل می‌کنند.

هر دو نوع روش مدیریت لجستیک بازیابی و بازیافت تا مرحله بازیابی کالا از مصرف کنندگان یکسان هستند، اما لجستیک مدیریت بازیافت؛ سیستمی است که کالاهای جمع آوری شده را بازیافت می‌کند.

نمونه‌های معمول لجستیک بازیافت عبارتند از: بازیافت قوطی‌های خالی، بطری‌های پلاستیکی و کاغذهای قدیمی، ظروف، بسته بندی، رایانه های قدیمی و کارتریج‌های جوهر افشان نیز می‌توانند به همین روش بازیابی و بازیافت شوند. اهمیت لجستیک بازیافت در سال های اخیر به عنوان اقداماتی برای محیط زیست و استفاده موثر از موادی مانند فلزات جزئی، افزایش یافته است.

فرآیند مدیریت لجستیک

مدیریت لجستیک به طور کلی شامل فرآیندهایی برای ترافیک ورودی و خروجی لجستیک است. لجستیک ورودی؛ فرآیند انتقال کالا از تامین کنندگان به یک انبار و سپس به یک مرکز برای تولید محصولات است. لجستیک ورودی می تواند شامل مواد خام، ابزار، قطعات، تجهیزات اداری و لوازم باشد. لجستیک خروجی؛ فرآیند انتقال محصولات نهایی به خارج از موجودی انبار و ارسال آن‌ها به مشتریان است.

چند مثال وجود دارد: برای یک سازنده کامپیوتر، لجستیک ورودی ممکن است شامل قطعات الکترونیکی، تراشه‌های کامپیوتر، کابل‌ها، کانکتورها، محفظه‌های قالب‌گیری شده و کارتن‌های حمل و نقل باشد. تدارکات خروجی شامل کامپیوتر تمام شده و دستگاه های جانبی مرتبط است. در همین حال، برای یک تولید کننده مبلمان، تدارکات ورودی می تواند شامل چوب، چسب، پارچه، پیچ، میخ، رنگ و عینک ایمنی باشد، در حالی که تدارکات خروجی شامل مبلمان تمام شده است.

فرآیندهای لجستیک همچنین شامل لجستیک معکوس یا مدیریت تمام عملکردهایی است که برای بازگرداندن کالاها و مواد استفاده می‌شود. لجستیک معکوس؛ کالاها را از مشتری یا مقصد نهایی می‌گیرد و به سازمان مبدأ برمی‌گرداند، جایی که می‌توان آن‌ها را مورد استفاده مجدد، تعمیر، تولید مجدد یا بازیافت قرار داد.

این مطلب را هم بخوانید: بایدها و نبایدهای انتخاب شاخص‌های لجستیک